Nowości z Czech i Słowacji – Strona 10

CZECHY /AUSTRIA: Konferencja w 100 rocznicę czesko-austriackiej umowy archiwalnej

W dniach 18–19 maja 2020 r. w Wiedniu zorganizowana zostanie konferencja naukowa z okazji 100-rocznicy tzw. Konwencji Praskiej, zawartej pomiędzy Austrią a Czechosłowacją w sprawie wzajemnego przekazania archiwaliów. Organizatorami konferencji są: Archiwum Narodowe w Pradze oraz Austriackie Archiwum Państwowe w Wiedniu.
Po upadku, w wyniku I wojny światowej, wielonarodowego państwa Habsburgów – monarchii Austro-Węgier, niektóre państwa powstałe na jej gruzach, głównie Czechosłowacja i Rumunia, zażądały zwrotu materiałów archiwalnych dotyczących ich historii. Ramy tzw. „separacji archiwalnej” określone zostały już przez traktat pokojowy z Saint-Germain, podpisany przez przedstawicieli Austrii i zwycięskie mocarstwa 10 września 1919 r. Właściwa i szczegółowa umowa dwustronna, pomiędzy Czechosłowacją i Austrią, tzw. „konwencja praska”, podpisana została 18 maja 1920 r. w Pradze. Przekazywanie dokumentacji, którymi państwo czechosłowackie wyraziło zainteresowanie, rozpoczęło się natychmiast po zawarciu konwencji praskiej, a dokładnie 10 czerwca 1920 r. Zajmowała się tym grupa czeskich archiwistów pod kierunkiem Jaroslava Kursy, pracująca w Wiedniu do 1922 r. Czescy archiwiści byli zainteresowani głównie aktami działalności austriackiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Z archiwów arystokratycznych przejmowano dokumentację byłej czeskiej kancelarii sądowej, a także rejestry herbowe (tzw. Saalbuchy).

Czytaj dalej „CZECHY /AUSTRIA: Konferencja w 100 rocznicę czesko-austriackiej umowy archiwalnej”

Czechy: Aplikacja map dawnych osad żydowskich

W ramach współpracy Archiwum Narodowego w Pradze i Instytutu Geodezji, Topografii i Kartografii opracowano aplikację internetową, zapewniającą dostęp do wyników badań nad planami osadnictwa żydowskiego w Czechach z lat 1727–1728. Plany te – stanowiące unikatowy zbiór kartograficzny – zostały uznane w 2018 r. za Archiwalne Zabytki Kultury, a obecnie trwają zabiegi o umieszczenie ich na liście światowego dziedzictwa UNESCO.

Widok strony głównej

W udostępnionej aplikacji lokalizacje poszczególnych osad żydowskich umieszczane są na współczesnej mapie przeglądowej Republiki Czeskiej, a sama aplikacja umożliwia przeglądanie starych planów, wraz z zachowanymi do nich dokumentami archiwalnymi, oraz ich porównywanie z mapami tzw. Drugiego katastru gruntowego, zwanego też Metryką Franciszkańską (od cesarza Franciszka II) oraz aktualnymi zdjęciami lotniczymi. Aplikacja pozwala wyszukiwać lub filtrować plany osadnicze ludności żydowskiej według kilku kryteriów. Jednocześnie do zapewniono możliwość wstawiania tutaj inne plany, które wciąż czekają na odkrycie i przetworzenie.

Czytaj dalej „Czechy: Aplikacja map dawnych osad żydowskich”

CZECHY: Seminarium o bezpieczeństwie zbiorów w świecie cyfrowym

Dnia 25 lutego 2020 Czeski Komitet Błękitnej Tarczy we współpracy z Archiwum Narodowym w Pradze oraz spółką CESNET z.s.p.o. przygotowały seminarium na temat „Bezpieczeństwo zbiorów instytucji dóbr kultury w cyberprzestrzeni”. Jest to temat nie tylko ciągle aktualny, ale wraz z rozwojem techniki wymagający stałego pogłębiania wiedzy. Dlatego też zaproszono do współpracy spółkę CESNET, która jest stowarzyszeniem uniwersytetów i Akademii Nauk Republiki Czeskiej, zajmującym się obsługują i rozwojem krajowej e-infrastruktury dla nauki, badań i edukacji, w tym tworzenia sieci komputerowej i przechowywania danych, oferując w tym zakresie szeroki zakres usług.
Głównym punktem seminarium będą dwa wystąpienia, związanego z CESNET doc. JUDr. Jana Koloucha, będącego od wielu lat pracownikiem naukowym kilku uniwersytetów, gdzie prowadzi zajęcia m.in. dotyczące cyberprzestępczości i bezpieczeństwa elektronicznego. Był też członkiem grup ekspertów Agencji Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Sieci i Informacji (ENISA). Jego pierwszy referat zatytułowano: „Umiejętne korzystanie z technologii komputerowej i usług on-line, jako najlepsze zabezpieczenie”, zaś drugi „Digitalne ślady”. Po obu wystąpieniach przewidziana jest oczywiście dyskusja.
Seminarium odbyło się w sali konferencyjnej Archiwum Narodowego (adres: Praha 4 – Chodovec, Archivní 4) dnia 25 lutego 2020 r

Więcej:

Bezpečné chování paměťových institucí v kyberprostoru

oprac. Ivo Łaborewicz

AP Wrocław O/Jelenia Góra

CZECHY: Kolokwium naukowe o tzw. „Leśnym Archimedesie”

Jedną z najciekawszych czeskich postaci XIX wieku był Karel Daniel Gangloff (1809-1879). Pracował w służbie arcybiskupstwa praskiego w Rožmitálu, opiekując się tamtejszymi lasami. Jednak oprócz tego, że był znakomitym leśnikiem, okazał się też niebanalnym wynalazcą. Jego dziełem były głównie urządzenia geodezyjne i maszyny do obróbki drewna. Ze względu na szeroki zakres swoich wynalazków nazywany jest „Czeskimi Archimedesem”.
Wśród jego licznych wynalazków wymienić można choćby trzy, mające zastosowanie w przemyśle: maszynę do produkcji gontów (1856) nagradzaną na wielu gospodarczych wystawach światowych; automat do produkcji zapałek (1875), o wydajności ponad miliona sztuk na godzinę; maszynę do produkcji pałeczek ołówkowych (1877).
Postać tego leśnika – wynalazcy przybliża, trwająca od października 2019 r., wystawa w Muzeum w Podbrade, która zakończona 20 stycznia 2020 r. jednodniowym kolokwium naukowym. W jego programie znalazło się kilkanaście referatów dotyczących dokonaniom Gangloff, a wśród nich te poświęcone związanych z nim archiwaliami. Ten ostatni temat przedstawi m.in. Jarmila Dubská z Archiwum Narodowego w Pradze. Podczas kolokwium, zorganizowanym m.in. przez Instytut Etnologii Akademii Nauk Republiki Czeskiej, przewidziano sporo czasu na dyskusję.

Więcej: Podborské Muzeum Karel Daniel Gangloff – Český Archimédés

Podbrdské muzeum představuje českého Archiméda

Kolokvium Karel Gangloff – Lesní Archimédés, 29. ledna 2020 v Rožmitále pod Třemšínem

oprac. Ivo Łaborewicz
AP Oddział w Jeleniej Górze

SŁOWACJA: Wystawa o „Aksamitnej Rewolucji” w Czechosłowacji

W listopadzie 2019 roku minęło 30 lat od tzw. Aksamitnej Rewolucji, dla Słowaków, podobnie jak Czechów, jednego z kluczowych wydarzeń historycznych obu narodów i ich wówczas wspólnego państwa. Wydarzenie to, które doprowadziło do obalenia komunistycznej dyktatury, ma decydujące znaczenie dla powrotu wolności i demokracji w Czechosłowacji. Jednocześnie rocznica tamtych wydarzeń stała się doskonałą i wyjątkową okazją do zaprezentowania opinii publicznej, dotyczących jej, najciekawszych dokumentów przechowywanych w słowackich archiwach państwowych.
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Republiki Słowackiej zorganizowało więc okolicznościową wystawę pt. „Świadectwo rewolucji – listopad’89 w dokumentach archiwalnych słowackich archiwów państwowych”, która została otwarta 5 listopada 2019 r. w Muzeum Miasta Bratysławy.

Czytaj dalej „SŁOWACJA: Wystawa o „Aksamitnej Rewolucji” w Czechosłowacji”

SŁOWACJA: Archiwiści z Trnawy uczcili wydarzenia z listopada 1989 roku

Archiwum Państwowe w Trnawie, we współpracy z Miastem Trnawa i stowarzyszeniem obywatelskim Mały Berlin, przygotowało bardzo interesujące i wyjątkowe pod względem treści przedsięwzięcia, które przypomniały miastu i jego mieszkańcom wydarzenie z listopada 1989 r. Wszystkie akcje były częścią dużego cyklu zatytułowanego „Honor wolności”, do udziału w którym udało archiwistom się pozyskać współpracę samorządu województwa trnawskiego, miasta Trnawy, różnych instytucji kultury (teatru Jána Palárika, Muzeum Zachodniosłowackiego w Trnawie, Biblioteki Juraja Fándly’ego w Trnawie, Galerii Ján Koniarek w Trnawie, Centrum Sztuki Współczesnej i Trnava Radio oraz stowarzyszenia Mały Berlin.
Jednym z elementów uczczenia 30-lecia odzyskania wolności był koncert chorałów gregoriańskich, jaki odbył się 17 listopada 2019 r. w kościele franciszkanów św. Jakuba, w wykonaniu zespołu wokalnego SCHOLA MINOR, który specjalizuje się w interpretacji średniowiecznego chorału gregoriańskiego i polifonii. Wykonał on kompozycje z różnych okresów chorału gregoriańskiego, a także fragmenty utworów zapisanych w średniowiecznych księgach, przechowywane dziś w Archiwum Państwowym w Trnawie.

Czytaj dalej „SŁOWACJA: Archiwiści z Trnawy uczcili wydarzenia z listopada 1989 roku”

CZECHY: Konferencja w 100-lecie powstania Państwowej Szkoły Archiwalnej

Katedra Nauk Pomocniczych Historycznych i Archiwistyki Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Karola w Pradze, we współpracy z Archiwum Narodowym w Pradze, zorganizowały międzynarodową konferencję naukową z okazji 100-lecia Państwowej Szkoły Archiwalnej.
Państwowa Szkoła Archiwalna (Státní archivní škola) w Pradze była jedyną fachową instytucją oświatową w Czechosłowacji, kształcącą archiwistów w zakresie archiwistyki i nauk pomocniczych historii. Powołana została w 1919 przez Ministerstwo Szkolnictwa i Oświaty Narodowej, któremu była bezpośrednio podporządkowana. Szkoła mieściła się w budynku Archiwum Ziemskiego w Pradze, dzięki czemu posiadała niezbędne zaplecze do edukacji praktycznej. Zgodnie z dekretem założycielskim Szkoła miała mieć charakter uczelni wyższej, ale zostało to później zakwestionowane przez ministerstwo.
Oprócz egzaminów wstępnych – pisemnego i ustnego – warunkiem przyjęcia do szkoły było ukończenie studiów wyższych lub jednoczesne studiowanie historii na Wydziale Filozoficznym. Nauka trwała trzy lata, a pod koniec pierwszego i drugiego roku zdawano egzamin progresywny. Szkoła przyjmowała 10 uczniów, później liczba ta wzrosła do 15, a pięciu uczniów odnoszących największe sukcesy otrzymało stypendia ministerialne w drugim i trzecim roku.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja w 100-lecie powstania Państwowej Szkoły Archiwalnej”

CZECHY: Konferencja o żydowskich konwersjach w Europie Środkowej

W dniach 15-17 października 2019 r. w Morawskiej Bibliotece w Brnie odbyła się bardzo ciekawa międzynarodowa konferencja naukowa nt. „Zbawienie duszy a demonstracyjny spektakl. Żydowskie konwersje na terenie Europy Środkowej do 1848 r.”, której organizatorami są m.in.: Stowarzyszenie Historii Żydów w Czechach, Fundacja Samuel-Steinherz z Norymbergii, Praskie Centrum Studiów Żydowskich – Katedra Bliskiego Wschodu na Uniwersytecie Karola w Pradze, Instytut Historii Akademia Nauk Republiki Czeskiej, Austriackie Instytut Historii Żydów w St. Pölten i Żydowskie Muzeum w Pradze.
W pierwszym dniu konferencji (we wtorek 15 października) zaprezentowane zostałyą następujące referaty: Milan Žonca (Praga): Nawrócenie jako pytanie i odpowiedź, problem i rozwiązanie (wstępna refleksja); Christoph Cluse (Trewir): Religiöse Konversion als historiographische Herausforderung (Mittelalter und Frühe Neuzeit) / Nawrócenie religijne jako problem badań historycznych (średniowiecze i okres wczesnonowożytny); Eva Doležalová (Praga): Nawrócenie Żydów w Czechach i na Morawach na początek ruchu husyckiego; Eveline Brugger (St. Polten): Zu den zeiten, do ich jud was. Konvertiten in den österreichischen Quellen des 14. Jahrhunderts / W czasach, kiedy byłem Żydem. Konwersje w źródłach austriackich XIV wieku; Martha Keil (Wiedeń – St. Pölten): Was wurde aus den „Neuchristen“? Die Wiener Gesera 1420/21 und die Zwangstaufe von Juden und Jüdinnen / Co się stało z „nowymi chrześcijanami”? Wiedeńska gezera [pogrom w Wiedniu] 1420/1421 i gwałtowne chrzty Żydów i Żydówek; Birgit Wiedl (St. Pölten): Das Motiv der Bekehrung von Juden in christlichen Hostienlegenden / Motyw nawrócenia w chrześcijańskich legendach o hosti.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja o żydowskich konwersjach w Europie Środkowej”

CZECHY: Policja zatrzymała dokument notarialny z 1406 r.

Dnia 10 czerwca 2019 r. czeska Biblioteka Narodowa, w obecności ówczesnego Ministra Kultury Antonína Staněka, z dumą prezentowała w swej siedzibie w Klementinum rzadki instrument notarialny z 1406 r., który wylicytowała właśnie na aukcji za niebagatelną kwotę 18,2 mln koron. Stało się to wówczas niemałą sensacją medialną w Czechach. Teraz jednak cenny ten dokument zatrzymała policja, podejrzewając, iż pochodzi z kradzieży.
Przedmiotowy dokument, nie znany dotychczas badaczom, spisany został w Pradze w 1406 r. na pergaminie o wymiarach 54,2 x 52 centymetrów. Nie zachowała się pieczęć, która pierwotnie była zawieszona na pergaminowym pasku. Posiada on jednak pięknie wykaligrafowany znak notarialny. W treści dokument zawiera wyroku sędziego Blažeje ze Strážně w sporze toczonym o spadek pomiędzy studentem uniwersytetu praskiego Janem z Borotína przeciw Pechovi z Borotína. Według pracowników Biblioteki Narodowej dokument ten jest ważnym źródłem wiedzy o stosunkach własnościowych i sporach dotyczących nieruchomości w średniowieczu. Sędzia, silnie naciskany przez obie strony konfliktu, wobec nie przedstawienia pisemnych dowodów, wykracza poza teorię prawa i ogłasza wyrok „na podstawie ewangelii Jezusa Chrystusa”. Tak więc dokument jest szczególnie ważny, ponieważ pokazuje fakty znane ze źródeł teorii prawnej na konkretnym przykładzie ich zastosowania.
Czeska Biblioteka Narodowa stale monitoruje wszystkie organizowane aukcje, a także giełdy i portale internetowe, dbając o zabezpieczenie czeskiego dziedzictwa narodowego. W tym wypadku dokument wystawił na sprzedaż praski Dom Aukcyjny „Galeria 1 Art Consulting”. Cena wywoławcza wynosiła 3 miliony koron. Ostatecznie wywindowano ją aż sześciokrotnie, do wspomnianych ponad 18 milionów. Jednak Biblioteka Narodowa nie zapłaciła za wygraną licytację, gdyż wcześniej wkroczyła czeska policja.

Czytaj dalej „CZECHY: Policja zatrzymała dokument notarialny z 1406 r.”

CZECHY: W Pradze nagrodzono zasłużonych dla archiwistyki

Dnia 1 października 2019 r. 20 osób otrzymało z rąk Ministra Spraw Wewnętrznych Republiki Czeskiej medal „Za Zasługi dla czeskiej archiwistyki”. Co roku to honorowe odznaczenie przyznawane jest praktykom w dziedzinie archiwizacji i dziedzin pokrewnych, w uznaniu za całokształt dokonań lub szczególnych działań. W ten sposób docenia się: archiwistów, konserwatorów akt, edukatorów, ale także budowniczych i menedżerów. Dzięki nim czeskie archiwa są nowoczesnymi organami administracyjnymi i instytucjami naukowymi, które mają swoją reprezentację w organizacjach międzynarodowych na poziomie europejskim i światowym.
„Archiwista musi być jednocześnie historykiem, ekspertem w historii administracji, paleografem, językoznawcą, sprawnym użytkownikiem komputera, ale powinien mieć również odrobinę zacięcia detektywa i prawnika, w niektórych przypadkach zaś psychologa” – stwierdził zastępca ministra spraw wewnętrznych Petr Mlsna, witając laureatów w hotelu „Spiritka” w Pradze, gdzie odbyła się uroczystość wręczenia medali.
Od 2006 roku nadano to odznaczenie już 285 osobom, wśród których znajduje się sporo osób spoza Czech, a w tym kilka z Polski. Tym razem wśród uhonorowanych zagranicznych archiwistów znalazło się dwóch Austriaków (Roman-Hans Gröger i Gerald Theimer – obaj archiwiści z Austriackiego Archiwum Państwowego w Wiedniu) i jedna Niemka (Margit Ksoll-Marcon – dyrektor generalny Bawarskich Archiwów Państwowych).

Więcej:

Medaili “Za zásluhy o české archivnictví” získalo v úterý 1. října 20 osobností

MINISTERSTVO VNITRA

oprac. Ivo Łaborewicz
AP Oddział Jelenia Góra