Nowości z Czech i Słowacji

CZECHY: Spotkanie archiwistów z ambasadorem Czech w Polsce

Dnia 6 lutego 2025 r. Ambasador Nadzwyczajny i Pełnomocny Republiki Czeskiej w Rzeczypospolitej Polskiej PhDr Břetislav Dančák, spotkał się z Janem Borisem Uhlířem przedstawicielem Archiwum Sił Bezpieczeństwa (Archivu bezpečnostních složek – w skrócie ABS) – odpowiednik polskiego Instytutu Pamięci Narodowej, oraz z Lubomírem Augustinem, dyrektorem Biura Szefa Służby. Jego Ekscelencja Ambasador został poinformowany o działalności i zbiorach archiwalnych podległych ABS oraz ich znaczeniu dla państwa czeskiego. Poinformowano go również o powstającym portalu ABS nt. „Obywatele Czechosłowacji straceni na Centralnym Polu Straceń III Rzeszy” (Občané Československa popravení na centrálních popravištích Třetí říše). W trakcie spotkania poproszono Pana Ambasadora o wsparcie badań nad centralnym miejscem straceń we Wrocławiu i współpracę Ambasady w tym projekcie. Ambasador obiecał wsparcie dla tych działań ABS w Polsce.

Czytaj dalej „CZECHY: Spotkanie archiwistów z ambasadorem Czech w Polsce”

CZECHY: Dokumenty dźwiękowe Karla Kryla udostępnione przez Archiwum Narodowe

Archiwum Narodowe w Pradze (Národní archiv Praha) opublikowało na swoich stronach internetowych dźwiękowy portret czeskiego barda, poety i grafika Karla Kryla, a jednocześnie wydał książkę pt. „Ahoj občani!“ Karel Kryl proti vnitřní nesvobodě, („Witajcie obywatele!” Karel Kryl przeciwko wewnętrznemu brakowi wolności), autorstwa Jakub Šlouf, Jiří Křesťan, Miroslav Šepták, Pavel Mücke.

Karel Kryl – czeski bard Praskiej Wiosny 1968 r., poeta, grafik, główny przedstawiciel czechosłowackiego antykomunistycznego protest songu lat 1963–1989, bard Praskiej Wiosny 1968 r., działacz emigracyjny, urodził się 12 kwietnia 1944 r. w Kromieryżu (Kroměříž). Wyemigrował do Niemiec w 1969 r., gdzie współpracował z Radiem Wolna Europa”. Po 1989 r. wrócił do kraju, ale ostatecznie w nim nie zamieszkał, pozostając w Monachium. W wywiadach dla mediów i w swojej twórczości bezkompromisowo krytykował wydarzenia aktualne społeczne. Pisał muzykę i teksty piosenek, a jego repertuar obejmował zarówno piosenki satyryczne i poważne, ukazujące społeczeństwo, jak i poetyckie oraz melancholijne ballady. Miał przydomek „poeta z gitarą”. Zmarł 3 marca 1994 r. w Monachium.

Czytaj dalej „CZECHY: Dokumenty dźwiękowe Karla Kryla udostępnione przez Archiwum Narodowe”

CZECHY: Popularny podcast na rozpoczęcie 20. Krajowej Konferencji Archiwalnej

Stowarzyszenie Czeskich Archiwistów (Česká archivní společnost) opublikowała pierwszy komunikat i zaproszenie na 20. Krajową Konferencję Archiwalną, która odbędzie się w dniach 27.–29. maja 2025 r. w Centrum Kongresowym „Aldis” w Hradcu Kralove. Wybór miejsca obrad nie jest przypadkowy. Hradec Králové obchodzi bowiem w 2025 r. 800-lecie swojego powstania.
Istniejąca od X w. osada zbiegu rzeki Łaby i Orlicy została w 1225 r. przez króla Czech Przemysława Ottokara I, podniesiona do rangi miasta królewskiego, obejmującego zamek wraz z osadą handlową i ośrodkiem rzemiosła. Hradec szybko stał się głównym ośrodkiem Czech wschodnich, pełniąc jednocześnie rolę wdowiego uposażenia czeskich królowych. Dziś miasto pełni funkcję jednego z dwóch głównych, obok Pardubic, ośrodków administracyjnych, ale i przemysłowo-handlowo-usługowych, jak i kulturalnych tego regiony, będąc jednocześnie ważnym czeskim ośrodkiem akademickim, m.in. Uniwersytet Hradec Králové (Univerzita Hradec Králové – UHK). Na początku 2024 r. liczył sobie prawie 94 tys. mieszkańców, będąc ósmym pod względem liczby ludności miastem w Czechach.

Czytaj dalej „CZECHY: Popularny podcast na rozpoczęcie 20. Krajowej Konferencji Archiwalnej”

CZECHY: Prezentacja nowej publikacji o czeskiej archiwistyce

Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jana Ewangelisty Purkyniego w Ústí nad Labem oraz Archiwum Narodowe w Pradze zorganizowały dnia 24 stycznia 2025 r. w Sali wykładowej tego ostatniego, prezentację nowej publikacji pt. „Zbiory archiwalne we współczesnej praktyce” (Archivní soubory v současné praxi).

Czytaj dalej „CZECHY: Prezentacja nowej publikacji o czeskiej archiwistyce”

CZECHY. Kalendarium roku przełomu 1945 w Archiwum Narodowym

Osiemdziesięciolecie zakończenia II wojny światowej jest okazją dla wielu instytucji, w tym dla archiwów, dla przypomnienia wydarzeń z 1945 r., który był czasem przełomowym w dziejach Europy i całego świata. Po długich latach wojny i niezliczonych ofiarach ludzkich, cierpienia narodów dobiegły końca. Europejska cywilizacja dostała szansę tchnięcie w siebie nowego życia. Jednak droga do normalności nie była łatwa. Trauma niemieckich obozów koncentracyjnych, deportacji nazistowskich i sowieckich ciągnęła się za milionami ludzi. Setki tysięcy więźniów i robotników przymusowych zaczęło powracać do domów. Jak mawiał K. Lowe, Europa stała się „dzikim kontynentem”, a życie wielu społeczeństw było niepewne jeszcze przez wiele miesięcy, czasem lat, po zakończeniu wojny.

Czytaj dalej „CZECHY. Kalendarium roku przełomu 1945 w Archiwum Narodowym”

CZECHY: Instrukcja z 1977 r. dla przedsiębiorców zachodnioeuropejskich udających się na Wschód

Czeskie Archiwum Służby Bezpieczeństwa (Archiv bezpečnostních složek), odpowiednik polskiego Instytutu Pamięci Narodowej, na swoich stronach internetowych publikuje tzw. „dokument miesiąca” (Archiválie měsíce), pochodzący z własnych zbiorów. W grudniu takim rarytasem została, pochodząca z 1978 r., instrukcja dla przedsiębiorców zachodnioeuropejskich, udających się do państw socjalistycznych w Europie Wschodniej w celach handlowych.
Dokument oznaczony klauzulą „ściśle tajne” został powielony i rozesłany do różnych wydziałów czechosłowackiej Służby Bezpieczeństwa w lipcu 1978 r., zapewne celem wykorzystania w działaniach szkoleniowo-operacyjnych. Ciekawostką jest jednak fakt, że bratysławski urzędnik-archiwista, nie miał pojęcia, jak zaklasyfikować tenże akt i na pierwszej stronie sporządził znamienną notatkę: „Co mam z tym zrobić?” Jak widać, była to sprawa dla tego urzędu mało typowa, a i współcześni archiwiści mieli spory problem z właściwym umieszczeniem jej w opracowywanym właśnie zespole archiwalnym „Zarząd Kontrwywiadu Ochrony Gospodarczej” (Správa kontrarozvědky pro ochranu ekonomiky), teczka oznaczona sygn.: XI. Správa SNB. Nie wdając się jednak w zawiłości metodologiczne czeskich kolegów, przyjrzyjmy się samemu dokumentowi, wyławiając z niego najciekawsze treści, na jakie uczulano zachodnich przemysłowców.

Czytaj dalej „CZECHY: Instrukcja z 1977 r. dla przedsiębiorców zachodnioeuropejskich udających się na Wschód”

CZECHY: Warsztaty archiwalne na temat „jak być widocznym?”

Stowarzyszenie Czeskich Archiwistów(Česká archivní společnost) dnia 12 grudnia 2024 r. organizuje warsztaty dla archiwistów pt. „Dlaczego, gdzie, kiedy i jak być widocznym?”
Pracownicy archiwów zazwyczaj dobrze wiedzą, dlaczego tak ważne jest dbanie o archiwalia. Każdego dnia pracujemy nad tym, aby materiały archiwalne były nie tylko odpowiednio przechowywane i opisane, ale także dostępne dla wszystkich chętnych i zainteresowanych. Jednak czy społeczeństwo o tym wszystkim wie? A czy powinno wiedzieć? W przygotowanych warsztatach, w pierwszej części teoretycznej przedstawione zostaną podstawy promocji archiwów.

Czytaj dalej „CZECHY: Warsztaty archiwalne na temat „jak być widocznym?””

CZECHY: Wybrano nowe archiwalne zabytki kultury

W listopadzie 2024 r. dyrektor Departamentu Administracji Archiwalnej i Służby Aktowej MSW Republiki Czeskiej podjął decyzję o ogłoszeniu pięciu nowych archiwalnych zabytków kultury (archivní kulturní památkí – w skrócie AKP). Wszystkie pochodzą z Archiwum czeskiego Parlamentu – zbiór Izby Deputowanych.
W Czechach Archiwalne Zabytki Kultury (AKP) stanowią jedno z ważniejszych narzędzi ochrony i promocji narodowego dziedzictwa archiwalnego. Do grupy tej kwalifikuje się archiwalia, które ze względu na czas powstania, treść, formę, aktotwórcę lub cechy zewnętrzne posiadają istotne znaczenie dla historii powszechnej, narodowej, regionalnej, historii nauki, techniki lub kultury, albo ze względu na swoją wyjątkowość czy też oryginalność.Wniosek o uznanie archiwaliów za AKP składa się w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, które podejmuje stosowną decyzję. Rząd Republiki Czeskiej może w drodze dekretu ogłosić AKP narodowym pomnikiem kultury (archivní kulturní památka – w skrócie NKP). MSW prowadzi specjalną ewidencję wszystkich archiwaliów uznanych za AKP lub NKP. Archiwa, w których ta dokumentacja jest przechowywana, prowadzą dla nich oddzielną ewidencję.

Czytaj dalej „CZECHY: Wybrano nowe archiwalne zabytki kultury”

CZECHY: Konferencja współpracy archiwów i muzeów

Czescy archiwiści i muzealnicy przygotowują wspólną konferencję naukową zatytułowaną po prostu „Archiwa & Muzea (Archivy& Muzea), która odbędzie się w dniach 6 i 7 listopada 2024 r. w siedzibie Zachodnioczeskiego Muzeum w Pilźnie (Západočeské muzeum v Plzni).
Konferencja skupiać się będzie na trzech obszarach tematycznych. Pierwszy skoncentruje się na opisaniu i analizie ram legislacyjnych, w których funkcjonują obie powiązane ze sobą instytucje. Kolejne dwa bloki będą natomiast otwarte dla wszystkich archiwistów i muzealników, którzy chcieliby podzielić się praktycznym doświadczeniem w tworzeniu i realizacji wspólnych projektów lub innych możliwościach współpracy. Omawiane będę takie zagadnienia jak ewidencja i udostępnianie, czy też przykłady dobrych praktyk w codziennej pracy.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja współpracy archiwów i muzeów”

CZECHY: Konferencja w 680 rocznicę ustanowienia w Pradze arcybiskupstwa

W dniach 17-18 października 2024 r. czescy archiwiści i historycy specjalną sesją naukową postanowili uczcić dwa doniosłe wydarzenia z historii kraju, jakim jest 680 rocznica podniesienia biskupstwa praskiego do rangi arcybiskupstwa, a jednoczesnego powołania biskupstwa w Litomyšlu. Hasłem konferencji będzie łacińskie zdanie „Ex superne Providencia maiestatis”.
Przywołana łacińska dewiza stanowi incipit, czyli pierwsze słowa bulli, wydanej30 kwietnia 1344 r. w Awinionie przez papieża Klemensa VI, podnoszącej biskupstwo w Pradze do rangi arcybiskupstwa. Dokument ten stanowił zwieńczenie wieloletnich wysiłków króla czeskiego Jana Luksemburskiego i jego syna, a późniejszego króla Czech, zaś w tym czasie margrabiego morawskiego, Karola, dążących do utworzenie samodzielnej praskiej prowincji kościelnej. Było to o tyle ważne, że arcybiskup miał prawo do koronowania czeskich królów, zaś bulla ta stanowiła początek rzeczywistej niezależności czeskiej polityki kościelnej.

Czytaj dalej „CZECHY: Konferencja w 680 rocznicę ustanowienia w Pradze arcybiskupstwa”