Bibliografia polska

POLSKA: Wrocław – Jelenia Góra, Dyplomatyka i góry

Przed trzema laty żegnaliśmy Romana Stelmacha, któremu poświęcona została publikacja zorganizowana, zredagowana i wydana w górach przez naszego ArchNetowego kolegę – Ivo Łaborewicza, której treść przygotowali w dużej mierze koledzy z wrocławskiego archiwum. Tytuł charakteryzuje osobę Zmarłego – „Wśród pergaminów i w górach. Księga ku pamięci dr. Romana Stelmacha”, Jelenia Góra 2024.
Publikacja składa się z kilku części. We wstępie Janusz Gołaszewski, dyrektor Archiwum Państwowego we Wrocławiu, w którym Roman pracował wiele lat, omawia jego sylwetkę i przypomina fakty z życia, a Bożena Kumor-Gomułka zestawia bibliografię 247 publikacji dr. Stelmacha, wydanych w latach 1979-2018.

Czytaj dalej „POLSKA: Wrocław – Jelenia Góra, Dyplomatyka i góry”

POLSKA: „Archiwa – zwierciadła czasu, skarbnice pamięci”

W dwóch tomach, które właśnie ukazały się nakładem Stowarzyszenia Archiwistów Polskich, zamieszczone zostały nie tylko teksty referatów wygłoszonych na VIII Powszechnym Zjeździe Archiwistów Polskichw Łodzi we wrześniu 2022 r. Pamiętnik zjazdowy został zredagowany przez Pawła Guta, Wiesława Nowosada i Pawła Pietrzyka przy współpracy Magdaleny Biniaś-Szkopek, Waldemara Chorążyczewskiego, Lucyny Harc, Marleny Jabłońskiej i Marka Konstankiewicza, którzy byli także autorami wstępów do rozdziałów mówiących o zawartości organizowanych przez siebie sesji. Prezentowana publikacja, wydana w Warszawie, a wydrukowana w Szczecinie, jest więc po części syntetycznym sprawozdaniem z przebiegu obrad, daje też możliwość zapoznania się z większością wygłoszonych tez i pokazanych przykładów, nawet z tymi, na których przedstawienie nie wystarczyło czasu w trakcie zjazdu.

Czytaj dalej „POLSKA: „Archiwa – zwierciadła czasu, skarbnice pamięci””

POLSK: Publikacja elektroniczna Archiwum Państwowego w Opolu

60-lecie Archiwum Państwowego w Opolu zaowocowało w 2013 r. 2-tomową publikacją pt. „Otwarty skarbiec pamięci”. Pierwszy tom miał tytuł „Niezmienność idei i przemiany w cyklach czasu”, drugi – „Bogactwo zasobu i przygoda poznania”. Zapoczątkowały one serię wydawniczą OPERA EXTRAORDINARIA, w której w ciągu kilku lat ukazało się 11 publikacji. Kilku książkom towarzyszyły ich wersje elektroniczne na CD-ROM, zaś w 2018 roku wydana została publikacja z pewnością niezwyczajna – „Informator o zasobie do 1945 roku” (red. S. Marchel, A. Starczewska-Wojnar, B. Sypko, Opole). Z tej okazji serii nadano podtytuł Opera Extraordinaria Interretialis. Klasyczny język łaciński nawiązuje w nim do bytu internetowego. Jest to o tyle istotne, że treść informatora dostępna jest w postaci aplikacji zamieszczonej on-line na stronie Archiwum Państwowego w Opolu.
Przewodniczący Zespołu Redakcyjnego serii prof. Mirosław Lenart, dyrektor AP w Opolu, wyjaśnia we wstępie symbolikę elementów graficznych – awersu i rewersu monety antycznej, przedstawiającej Ariadnę i zwoje nici prowadzącej do kłębka. Podobnie archiwum – za pomocą tego informatora chce prowadzić użytkownika do poszukiwanych dokumentów.

Czytaj dalej „POLSK: Publikacja elektroniczna Archiwum Państwowego w Opolu”

POLSKA: Wspólna publikacja Archiwum Głównego Akt Dawnych i Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie

Nie często zdarzają się publikacje, odnoszące się do tych samych zagadnień, napisane przez autorów z różnych szkół i tradycji historycznych i archiwalnych. Tym cenniejszym jest praca zbiorowa będąca efektem współpracy Archiwum Głównego Akt Dawnych i Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie, które zorganizowały wspólną konferencję pod hasłem: “Od traktatu kaliskiego do pokoju oliwskiego. Polsko – krzyżacko – pruskie stosunki dyplomatyczne w latach 1343 – 1660”. Efektem zorganizowanej w dniach 24 – 25 maja 2013 r. w Warszawie konferencji jest publikacja rozszerzonych wersji wygłoszonych referatów.

Czytaj dalej „POLSKA: Wspólna publikacja Archiwum Głównego Akt Dawnych i Niemieckiego Instytutu Historycznego w Warszawie”

POLSKA: „Archiwista Polski”, nr 2 (70) 2013

Studia i materiały
Zuzanna Jaśkowska (UAM) w tekście pt. “Hiszpańskie archiwa w sieci – Portal de Archivos Españoles (PARES)” przedstawia portal, który działa od 2007 r.; gromadzi i udostępnia informacje o zasobie 11 państwowych archiwów hiszpańskich oraz zamieszcza skany materiałów archiwalnych (w 2012 r. 30 mln skanów). Niestety, interfejs portalu jest tylko w języku hiszpańskim, co dość znacznie utrudnia dostęp do niego użytkowników zagranicznych. Na PARES można korzystać też z tematycznych baz danych, dot. m.in. ruchów migracyjnych w Ameryce oraz hiszpańskiej wojny domowej.

Następnie Piotr Bewicz (UMK) w artykule “Appraisal and disposal. Dyskurs archiwistyczny o selekcji archiwalnej na łamach “The American Archivist” omawia kilka artykułów, które w znaczący sposób odzwierciedlają poglądy i koncepcje dot. selekcji archiwistów amerykańskich oraz znanej archiwistki niemieckiej Angeliki Menne-Haritz. Jest to niezwykle ciekawy tekst, przedstawiający także praktyczne aspekty podejmowanych w Ameryce działań w zakresie oceny i selekcji dokumentacji.

Czytaj dalej „POLSKA: „Archiwista Polski”, nr 2 (70) 2013”

POLSKA: „Archiwista Polski”, nr 1 (69) 2013

Studia i materiały
Hubert Mazur (AP Kielce) przedstawił tekst pt. “Lekcje archiwalne – próba definicji, cele, typologia, budowa”. Omówił podstawowe podobieństwa i różnice między zajęciami prowadzonymi w archiwum dawniej i teraz, podkreślając, że ta forma działalności archiwum nie jest żadnym novum. Jest to element pozaszkolnej edukacji historycznej dzieci i młodzieży, realizowany przez rozmaite instytucje, w tym także archiwa. Istotą lekcji archiwalnej jest kontakt uczniów z oryginalnymi dokumentami i praca uczniów ze źródłem historycznym. Autor omawia też budowę lekcji archiwalnych oraz ich typologię. W swoich rozważaniach odnosi się do literatury przedmiotu, przede wszystkim ustaleń Agnieszki Rosy z UMK.
Następnie Tomasz Żuchowski (AGAD) w artykule pt. “Opracowanie działu XVIII: “Administracja leśna”, wchodzącego w skład zespołu “Archiwum Gospodarcze Wilanowskie” zaprezentował wyniki prac porządkowych w tym zespole, skupiając się na początku na krótkim zarysie historii i organizacji administracji leśnej w dobrach Wilanów oraz na metodach ich opracowania. Akta te zostały zinwentaryzowane w 1948 r., jednak tytuły w inwentarzu nie zawsze odzwierciedlały ich zawartość, odnaleziono także dalsze jednostki z tej serii. W związku z tym zaszła potrzeba ponownego opracowania materiałów: sporządzono nowy inwentarz (wydruk z bazy danych) oraz indeksy (osobowy i geograficzno-rzeczowy), nadano nowy układ i wstęp. Autor podkreśla, że niska jakość pomocy archiwalnych sporządzanych tuż po II wojnie światowej wynika z narzucania ówczesnym archiwistom wygórowanych planów opracowania, co obecnie skutkuje koniecznością ponownego podjęcia prac porządkowych w tychże zespołach.

Czytaj dalej „POLSKA: „Archiwista Polski”, nr 1 (69) 2013”

POLSKA: „Archiwista Polski”, nr 4 (68) 2012

„Archiwista Polski”, nr 4 (68) 2012

Studia i materiały
Agnieszka Zawada (UMK) w artykule zatytułowanym “Wykorzystanie funduszy Unii Europejskiej przez polskie archiwa państwowe” omawia wyniki ankiet, jakie rozesłała do archiwów dwukrotnie: w 2011 r. oraz w styczniu 2012 r. Uzyskane odpowiedzi z 16 archiwów świadczą o tym, że 4 z nich skorzystały z dofinansowania z Unii Europejskiej: Archiwum Państwowe Dokumentacji Osobowej i Płacowej w Milanówku, Archiwum Państwowe w Szczecinie, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy i Archiwum Państwowe w Koszalinie.
Hanna Staszewska (Archiwum Państwowe w Poznaniu) zastanawia się, “Czy komisje metodyczne są w archiwach potrzebne i dlaczego warto o tym rozmawiać?” (referat wygłoszony na V Zjeździe Członków i Sympatyków IFAR w Toruniu w 2011 r.). Komisje metodyczne, działające w archiwach od 1955 r. objęły swymi kompetencjami ogromny obszar działalności, związany przede wszystkim z opiniowaniem i zatwierdzaniem pomocy archiwalnych. Stan pomocy ewidencyjnych, za które od 55 lat odpowiadają komisje, jest wysoce niezadowalający, a obecnie procedura zatwierdzania inwentarzy trwa często dłużej niż samo jego opracowanie. Autorka dochodzi do wniosku, że w formule realizowanej od 1955 r. komisje nie są potrzebne w archiwach, a szansą na ewentualne usprawnienie ich prac jest opracowanie nowych przepisów o inwentarzu elektronicznym oraz system ZoSIA.

Czytaj dalej „POLSKA: „Archiwista Polski”, nr 4 (68) 2012”

„Archiwista Polski”, nr 3 (67) 2012

XV Krajowy Zjazd Delegatów SAP we Wrocławiu: opublikowano tezy do referatu sprawozdawczego Zarządu Głównego Stowarzyszenia Archiwistów Polskich za lata 2007-2012 na XV Krajowy Zjazd Delegatów SAP we Wrocławiu (przedstawiono sprawy organozacyjno-statutowe (m.in. statystyka członków), sprawy programowe (edukacja archiwalna, wydawnictwa, wspólpraca zagraniczna), działalność gospodarczą SAP.
Studia i materiały

Magdalena Mirosław (AP Lublin) w artykule zatytułowanym “Archium zakładowe w lubelskim oddziale Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa” omawia organizację i funkcjonowanie archiwum, przechowywanie akt, nadzór nad składnicami w biurach powiatowych oraz kontrole archiwum zakładowego przez Archiwum Państwowe w Poznaniu.
Agnieszka Janik (AP Łódź) przedstawia “Księgi ludności stałej przechowywane w Archiwum Państwowym w Łodz”, prowadzone w XIX i na pocz. XX w. w celu kontroli ruchu ludności, przyrostu naturalnego i i potrzeb poboru do wojska. Autorka omawia szczegółowo przepisy prawne, na podstawie których prowadzono księgi oraz sposób wypełniania formularzy. Następnie omawia księgi przechowywane w łódzkim archiwum, stan zachowania i zawartość oraz ich przydatność do badań genealogicznych.

Czytaj dalej „„Archiwista Polski”, nr 3 (67) 2012”

„Archiwista Polski”, nr 1 (65) 2012

Studia i materiały
-Bernardeta Wilk (Archiwum Nauki PAN i PAU) przedstawia artykuł pt. Archiwa, biblioteki, muzea w dobie cyfryzacji, będący omówieniem konferencji tematycznych organizowanych przez Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie: “Archiwa dla nauki. Dlaczego nauce potrzebne są archiwa naukowe?” (2007 r.), “Archiwa, biblioteki, muzea wobec nowych wyzwań w dobie digitalizacji” (2010 r.), “Archiwa, biblioteki, muzea w dobie digitalizacji. Zarządzanie procesem digitalizacji oraz prawne aspekty udostępniania kopii cyfrowych” (2011 r.).

-Piotr Pokora (UAM) przygotował tekst pt. Nieznana pieczęć opata wągrowieckiego Adama Rzewuskiego z 1763 r., w którym omawia nieznaną i niepublikowaną dotąd pieczęć opata klasztoru cystersów w Łeknie-Wągrąwcu. Oryginał pieczęci znajduje się w Centralnym Historycznym Archiwum Państwowym Ukrainy we Lwowie, na dokumencie pergaminowym z 1763 r., wystawionym w Kaliszu dla kupców żydowskich. Autor analizuje poszczególne elementy pieczęci i w konsekwencji kwesionuje datację innej pieczęci Rzewuskiego, opublikowaną z odlewów przez M. Kadziszewską w 2006 r.

Czytaj dalej „„Archiwista Polski”, nr 1 (65) 2012”

„Archiwista Polski”, nr 4 (64) 2011

„Archiwista Polski”, nr 4 (64) 2011
Studia i materiały

Justyna Adamus-Kowalska (UŚ Katowice) przedstawia artykuł pt. Klasyfikacja funkcjonalna w zarządzaniu dokumentacją. Jest to termin zaczerpnięty z literatury zagranicznej i oznacza klasyfikację niezależną od struktury organizacyjnej aktotwórcy, opartą o analizę funkcji powiazanych z rodzajem działalności. Klasyfikacja funkcjonalna może służyć jako język informacyjno-wyszukiwawczy; a dokumenty są klasyfikowane nie wg treści, ale w oparciu o przyczyny, dla których powstały.

Tomasz Czarnota (UMCS) w opracowaniu pt. Komu są potrzebne społeczne archiwa? omawia dość mizerną „aktywność” archiwów państwowych na polu gromadzenia materiałów wytworzonych poza nadzorem państwowej służby archiwalnej (organizacji, stowarzyszeń, partii, spuścizn prywatnych itd.). Jako przyczyny autor wskazuje m.in.: nieufność ofiarodawców do instytucji archiwum, brak miejsca w magazynach, lekceważenie tego typu materiałów. T. Czarnota podkreśla rolę archiwów społecznych w tej dziedzinie, z których najbardziej znany jest Ośrodek “Karta”. Autor celnie oddaje istotę rzeczy pisząc, iż archiwa państwowe (cyt.) „jedynie zarzucają sieci, biernie czekając, aż coś w nie wpadnie”.

Czytaj dalej „„Archiwista Polski”, nr 4 (64) 2011”