Czeskie Archiwum Służby Bezpieczeństwa (Archiv bezpečnostních složek), odpowiednik polskiego Instytutu Pamięci Narodowej, na swoich stronach internetowych publikuje tzw. „dokument miesiąca” (Archiválie měsíce), pochodzący z własnych zbiorów. W grudniu takim rarytasem została, pochodząca z 1978 r., instrukcja dla przedsiębiorców zachodnioeuropejskich, udających się do państw socjalistycznych w Europie Wschodniej w celach handlowych.
Dokument oznaczony klauzulą „ściśle tajne” został powielony i rozesłany do różnych wydziałów czechosłowackiej Służby Bezpieczeństwa w lipcu 1978 r., zapewne celem wykorzystania w działaniach szkoleniowo-operacyjnych. Ciekawostką jest jednak fakt, że bratysławski urzędnik-archiwista, nie miał pojęcia, jak zaklasyfikować tenże akt i na pierwszej stronie sporządził znamienną notatkę: „Co mam z tym zrobić?” Jak widać, była to sprawa dla tego urzędu mało typowa, a i współcześni archiwiści mieli spory problem z właściwym umieszczeniem jej w opracowywanym właśnie zespole archiwalnym „Zarząd Kontrwywiadu Ochrony Gospodarczej” (Správa kontrarozvědky pro ochranu ekonomiky), teczka oznaczona sygn.: XI. Správa SNB. Nie wdając się jednak w zawiłości metodologiczne czeskich kolegów, przyjrzyjmy się samemu dokumentowi, wyławiając z niego najciekawsze treści, na jakie uczulano zachodnich przemysłowców.
Autor: Baniaque
CZECHY: Nowy rocznik czasopisma „Historická fotografie”
„Historická fotografie” (Fotografia historyczna) jest profesjonalnym czasopismem naukowym (recenzowanym), wydawanym od 2001 r. przez Archiwum Narodowe w Pradze i Muzeum Czech Wschodnich w Hradcu Králové (do 2011 r. współwydawcą było Muzeum Techniki w Brnie). Pismo publikuje oryginalne prace naukowe odnoszące się do historycznej fotografii dokumentalnej i artystycznej, znajdującej się w zbiorach czeskich archiwów, muzeów, galerii lub będących własnością prywatną. Pismo prezentuje dawne fotografie przechowywane w zarówno w instytucjach pamięci, jak i w kolekcjach prywatnych. Zawiera profesjonalne opracowania o historii, metodach obróbki zdjęć, artykuły na temat technik i urządzeń fotograficznych. Informuje o wystawach i literaturze fachowej. Od 2019 r. czasopismo znajduje się w bazie EBSCO. Prace publikowane są w języku czeskim z angielskim streszczeniami.
Czytaj dalej „CZECHY: Nowy rocznik czasopisma „Historická fotografie””
CZECHY: Warsztaty archiwalne na temat „jak być widocznym?”
Stowarzyszenie Czeskich Archiwistów(Česká archivní společnost) dnia 12 grudnia 2024 r. organizuje warsztaty dla archiwistów pt. „Dlaczego, gdzie, kiedy i jak być widocznym?”
Pracownicy archiwów zazwyczaj dobrze wiedzą, dlaczego tak ważne jest dbanie o archiwalia. Każdego dnia pracujemy nad tym, aby materiały archiwalne były nie tylko odpowiednio przechowywane i opisane, ale także dostępne dla wszystkich chętnych i zainteresowanych. Jednak czy społeczeństwo o tym wszystkim wie? A czy powinno wiedzieć? W przygotowanych warsztatach, w pierwszej części teoretycznej przedstawione zostaną podstawy promocji archiwów.
Czytaj dalej „CZECHY: Warsztaty archiwalne na temat „jak być widocznym?””
CZECHY: Wybrano nowe archiwalne zabytki kultury
W listopadzie 2024 r. dyrektor Departamentu Administracji Archiwalnej i Służby Aktowej MSW Republiki Czeskiej podjął decyzję o ogłoszeniu pięciu nowych archiwalnych zabytków kultury (archivní kulturní památkí – w skrócie AKP). Wszystkie pochodzą z Archiwum czeskiego Parlamentu – zbiór Izby Deputowanych.
W Czechach Archiwalne Zabytki Kultury (AKP) stanowią jedno z ważniejszych narzędzi ochrony i promocji narodowego dziedzictwa archiwalnego. Do grupy tej kwalifikuje się archiwalia, które ze względu na czas powstania, treść, formę, aktotwórcę lub cechy zewnętrzne posiadają istotne znaczenie dla historii powszechnej, narodowej, regionalnej, historii nauki, techniki lub kultury, albo ze względu na swoją wyjątkowość czy też oryginalność.Wniosek o uznanie archiwaliów za AKP składa się w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, które podejmuje stosowną decyzję. Rząd Republiki Czeskiej może w drodze dekretu ogłosić AKP narodowym pomnikiem kultury (archivní kulturní památka – w skrócie NKP). MSW prowadzi specjalną ewidencję wszystkich archiwaliów uznanych za AKP lub NKP. Archiwa, w których ta dokumentacja jest przechowywana, prowadzą dla nich oddzielną ewidencję.
Czytaj dalej „CZECHY: Wybrano nowe archiwalne zabytki kultury”
FRANCJA: „1887. Wieża Eiffla. Umowa na budowę” Wystawa
W ramach cyklu ekspozycyjnego pt.: „Godne uwagi” Archiwa Narodowe Francji przygotowały w trzeciej edycji (od18 września 2024 do 6 stycznia 2025) wystawę stacjonarną i online poświęconą umowie na budowę Wieży Eiffla pt.: „1887. La tour Eiffel. La convention de construction” (1887. Wieża Eiffla. Umowa na budowę). Przypomnijmy, że na rok 1889 przewidziano w Paryżu wystawę powszechną (L’exposition universelle de Paris 1889) w celu upamiętnienia stulecia Rewolucji Francuskiej. Budowla miała świadczyć o wiedzy specjalistycznej i umiejętnościach francuskich inżynierów. Sam pomysł wieży, a potem wieża wzbudzała różne emocje. Pierwotnie, miała być rozebrana po 20 latach. Na początku XX w. ocalił ją „telegraf bez drutu” (urządzenie nadawczo-odbiorcze do nadawania Morse’a, tu zbudowano na bazie nadajnika i odbiornika Marconiego urządzenie radiowe), który zainstalowano właśnie na niej, ze względu na szeroki zasięg sygnału. W końcu stała się wizytówką Paryża i miejscem wizyt turystów.
Wieża Eiffla nocą 2019 r.fot. Anna Laszuk
Czytaj dalej „FRANCJA: „1887. Wieża Eiffla. Umowa na budowę” Wystawa”
UKRAINA: Szkolenie „Dokumentowanie zbrodni wojennych w działalności instytucji archiwalnych”
W dniu 2 grudnia 2024 r., z inicjatywy I zastępcy Przewodniczącego Państwowej Służby Archiwalnej Ukrainy Tetiany Szewczenko, odbyło się szkolenie pt. „Dokumentowanie zbrodni wojennych w działalności instytucji archiwalnych”, dla pracowników archiwów państwowych oraz archiwów organów administracji państwowej i urzędów miast regionu zaporoskiego, charkowskiego i sumskiego.
SZWAJCARIA: Pocztówki z Frybourga – Pan Mehoffer u św. Mikołaja i polscy naukowcy na fryburskim uniwersytecie Cz. II
Czas, w którym Mehoffer tworzył swoje witraże, pokrywa się z powstaniem Uniwersytetu Fryburskiego, w którego tworzeniu nie zabrakło polskich profesorów z Krakowa. W 1889 r. do Krakowa wysłano delegata w celu znalezienia profesora języków słowiańskich. Wybór padł na Józefa Kallenbacha specjalizującego się w epoce romantyzmu, który wykładał na slawistyce kilkanaście lat. Sprowadził on na uczelnię takie znakomitości polskiego świata nauki jak Adam Mioduński od literatury klasycznej oraz Józefa Wierusza-Kowalskiego, twórcę wydziału nauk przyrodniczych. Jego uczniami był późniejszy prezydent Polski Ignacy Mościcki oraz przedstawiciel odrodzonego państwa polskiego Poselstwa w Bernie Jan Modzelewski. Tutaj Mościcki prowadził z sukcesem badania nad pozyskaniem kwasu azotowego z powietrza oraz budową kondensatorów wysokiego napięcia. Wspólnie założyli pierwsze w Europie przedsiębiorstwo produkujące kondensatory.
Szkic Józefa Mehoffera. Ze zbiorów AHP
UKRAINA: List Marii Skłodowskiej-Curie z 1912 r.
Państwowa Służba Archiwalna Ukrainy prezentuje unikatowy dokument, przechowywany w Archiwum Państwowym Obwodu Lwowskiego: list Marii Skłodowskiej-Curie, skierowany do rektora Uniwersytetu Lwowskiego.
Maria Skłodowska-Curie była pierwszą kobietą – laureatką Nagrody Nobla i jedyną osobą, która otrzymała dwie nagrody (z fizyki i chemii). Ona i jej mąż, Pierre Curie, byli pierwszą parą, która otrzymała Nagrodę Nobla jako małżeństwo. W dokumencie zachowanym we lwowskim Archiwum Państwowym, w zespole archiwalnym nr 26 „Uniwersytet imienia Jana Kazimierza we Lwowie”, autorka „Badania ciał radioaktywnych” wyraża wdzięczność za przyznanie jej tytułu honorowego doktora filozofii Uniwersytetu Lwowskiego, które odbyło się w ramach obchodów 250-lecia uczelni. List został napisany w języku polskim, 12 maja 1912 r. w Paryżu.
Czytaj dalej „UKRAINA: List Marii Skłodowskiej-Curie z 1912 r.”
SZWAJCARIA: Pocztówki z Frybourga – Pan Mehoffer u św. Mikołaja i polscy naukowcy na fryburskim uniwersytecie Cz. I
W 1894 r., za namową krakowskiego architekta Tadeusza Stryjeńskiego, nieznany artysta z Krakowa Józef Mehoffer, wziął udział w międzynarodowym konkursie na cykl witraży do fryburskiej katedry św. Mikołaja. Prestiżowy konkurs ogłoszony z inicjatywy fryburskiego Bractwa Najświętszego Sakramentu, w którym wzięło udział 47 artystów z całej Europy, wygrał właśnie Mehoffer, deklasując konkurencję. Jego projekt Apostołowie, został oceniony najwyżej spośród wszystkich zgłoszonych. Zaintrygował sąd konkursowy swą siłą wyrazu, oryginalnością i niekonwencjonalną stylistyką. Joachim Berthier, członek jury, profesor teologii i filozofii, związany z Uniwersytetem we Fryburgu wspominał: „jasnym bowiem było (…) już na pierwszy rzut oka, że mieliśmy przed sobą tylko jedno dzieło naprawdę genialne: to Mehoffera”. Komisja konkursowa, obok walorów czysto artystycznych, podkreśliła w swej decyzji obecność w projekcie szeregu motywów polskich.
Fot. 1. Witraż Matka Boska Zwycięska projektu
J. Mehoffera w Katedrze św. Mikołaja we Fryburgu
FRANCJA: Zasady opisu twórców archiwaliów
Jednym z podstawowych elementów kontekstowego opisu archiwaliów jest opis podmiotu, który wytworzył informację. W standardach Międzynarodowej Rady Archiwów ISAD(G) i ISAAR(CPF) określa się go twórcą, w nowszym Record in Contexts agentem. Twórcy zasobu poświęcono odrębny standard „Międzynarodowy standard archiwalnych haseł wzorcowych stosowanych do archiwów ciał zbiorowych, osób i rodzin ISAAR(CPF)”. Nowa seria standardów znana jako Records in Contexts (RiC) w miejsce pojęcia twórcy wprowadziła agenta przedefiniowując podmiot wytwarzający informację i znacznie rozszerzając jego znaczenie. Dość wcześnie we Francji, w środowisku Stowarzyszenia Francuskich Archiwistów (Association des Archivistes Français (AAF), zainteresowano się standardem ISAAR(CPF) i możliwością wykorzystania go do stworzenia narzędzia do opisu jednego z podstawowych elementów kontekstowego opisu archiwalnego.